Episodio era, no teatro helénico, o que mediaba entre cada unha das intervencións do coro. Concepto, pois, de índole narratolóxica que remite ao plano sintagmático e metonímico. A luz, que é tempo, estampa na instantánea un espectro que remite ao plano paradigmático e metafórico. E velaí a fotografía, o estampado de luz. Un anaco do visible, análogo doutros anacos.
Anxo Angueira, Palmeiras, piueiros, Chan da pólvora, 2022.
A poesía é un espazo de interior que linda con catro poderosos veciños. O pensamento e o sentimento, ao norte e ao sur, a pintura e a música, a leste e a oeste. A principios do S. XX un movemento de traslación levou a poesía musical e sentimental cara aos lindes da pintura e o pensamento. Na tradición poética galega Manel Antonio converteuse na figura desa viraxe. O seu célebra poema “Lied Ohne Wörte” (Canción sen palabras) recuperaba a célebre “Cántiga” de Manuel Curros Enríquez para presentarnos entón un amante navegante que apelaba a unha namorada “tan cursi polo xardín” dicíndolle que “outra noite pensarei en ti”. O antisentimentalismo pictoricista afastou a poesía anterior, con Cabanillas como máxima figura, sempre cunha palabra medida e ritmada que apelaba ao sentimento, e conduciu moitas das entón novas tendencias poéticas. O creacionismo e o surrealismo tomaron ese rumbo definido que logo se multiplicou en novos movementos e escolas. Mais sempre con esa dúbida constante que levaba de regreso á musica e ao sentimento.
Os novos tempos da modernidade ultraliberal conduciron a unha merma da lectura e do tempo dispoñible para a lectura. Lese, cando se le, de xeito moi distinto e, pouco e pouco, vaise producindo un desprazamento cara ao audio-visual, no que a palabra escrita cede o seu lugar como obxecto visual á imaxe fílmica e/ou fotográfica, ao tempo que a palabra falada procura o seu empaste coa música e/ou os artificios sonoros. O audio libro e o vídeo poema son os novos obxectos. Ao tempo que o podcast ocupa unha parte do lugar antes reservado para a información escrita. E este mesmo desprazamento conduciu o poeta cara ao rapsoda.
Penso que Anxo Angueira é, desde hai xa moitos anos, o noso mellor rapsoda. Un podium que comparte, seguramente, con Silvia Penas, Estíbaliz Espinosa ou Estevo Creus, e no que día a día se advirte unha maior competencia. A súa palabra dita e o seu poder vocal son exemplo de mestría para as novas xeracións de declamación e recitado. Os seus actos poéticos son seguidos ao longo do país por centos de persoas, case como se dunha estrela de rock se tratase.
Palmeiras, piueiros é unha colección de textos rapsódicos, longos poemas listos para ser interpretados, que apelan constantemente a un sentimentalismo nacional e de clase que os torna ávidos de público numeroso, de celebracións públicas e vindicativas. Mais non por iso significa un regreso ao realismo social, do que en ocasións asoma a antipoesía de Parra, senón que se proxecta nese novo espazo de innovación e habelencia.
Penso que por moito que a orquestra adquira unha funcionalidade wagneriana, na que un non pode negar beleza nin ser alleo aos numerosos estímulos, a música, que Angueira tamén domina, vai seguir roubándonos o corazón cunhas simples notas de frauta.
Do necesario exercicio da soidade
distingues a conciencia como voz
e luz no neboeiro,
a lámpada que dura
e volve sempre a ti,
fulgor, entendemento.
A fotografía, o debuxo de luz, tomou como sinónimos dous significantes en grande medida antagónicos: por unha banda, a instantánea; por outra, a estampa. Enigma e revelación. E é que a ascese, a práctica, fotográfica resulta sempre de dous episodios confrontados e, mesmo independentes e distanciados no tempo: a toma e o revelado. A captura, non necesariamente instantánea, de luz, dunha determinada luz a incidir sobre unha parte do mundo (de aí que a fotografía sexa sempre metonímica). Velaí o enigma. E o revelado, a edición desa impresión de luz sobre o sensor, a revelación (de aí que a fotografía sexa sempre metafórica). Nos dous episodios intervén algo de natureza intanxible que provén directamente do suxeito suxeitado pola enunciación e ligado, por outra banda, á cultura e á historia: a mirada.
A ideoloxía neoliberal, na súa loita contra o suxeito, reducido a individuo e a consumidor, logrou uns sofisticados trebellos, produto do requintamento da técnica e da ciencia, que obran o suposto prodixio de igualar vista e mirada, instantánea e estampa. O doutor Faustus a procurar a rendición da mirada. Mais a mirada, como a propia vida, non só resiste senón que se acrecenta e inflama. Velaí outro dos indicios de que imos poder contra o neoliberalismo.
Peixe grande e iluminado,
condúcenos ao mar.
Mestura de animal acuático e humano,
celeste criatura,
mergulla nesas augas que percorres
o nada en que habitamos,
e fai virar a onda,
a vaga oscilación do ímputo e a raiba,
a saña do tumulto,
a cólera e a dor,
oh peixe luminoso,
pacífico e letrado,
e dobra esta corrente
dos tempos afundidos,
dos días a caer,
curva este devir da claridade,
e brilla na presenza e na extensión,
peixe grande e mesturado,
terreno e estelar,
de lama e de luceiros,
figura,
personaxe.
Non deberas confundir os turistas e os errantes.
Turistas os que compran a divisa da viaxe
nos mercados de presenzas e lugares.
Errantes os que exhiben a camelia do infinito
na procura do silencio de estrelas.
Ben se sabe quen é quen.
Errantes os que gozan a derrota do horizonte.
Encontro entre papeis e cadernos antigos
reliquias de 1990
da visita ao Museu de Sir John Soane
en Lincoln’s Inn Fields, Londres.
Son estampas da casa en que morara
as décadas finais da longa vida
enchéndoa de enseres e tesouros,
planificándoa desde o inicio
como un museu póstumo.
Arquitecto inglés da transición
do clasicismo ao romantismo,
príncipe dos lucernarios, as vidreiras e os espellos,
arqueólogo de Exipto, Grecia e Roma,
nos tempos en que os mozos findaban formación
cun Grand Tour á cidade de San Pedro.
Alfaia de inesquecible beleza,
imaxe dunha época de mudanzas
radicais e procuras transcendentes,
no solpor da Ilustración, no alborexar
do século romántico,
sempre con ecos e sospiros do glammour
do British Empire.
O ceo ennegrecido, que atravesan lixeiras unhas nubes de outrora, molde dun espazo afastado e sen determinar, define por contraste a casa solitaria e aínda viva, habitada por xente que non se deixa ver, enfeitada de hedras e xasmíns, albergue e asilo perante o mar incerto, nalgún lugar das rías altas.
Olla para min mentres circulo e invítame ao retrato, no conxunto do tellado, a galería, a balaustrada, atavío da humidade e da humildade. E eu noto a súa mirada, o que evoca mentres paso: revelacións que non distingue do misterio.
E divulga o seu arcano,
denuncia o seu enigma,
confesa a súa reserva de sombra.
Ah Roma derrubada, acaso máis fermosa
Do que na altura nívea, no tempo cenital,
Dos grandes poderíos,
Agora só ruína, borralla entre os espolios.
O Ximnasio de Academo 