O poema e a cidade (a cidade do poema e o poema da cidade) foron fundados sobre os lindes. A casa da palabra, a rúa do verso, o barrio da estrofa, non existían antes de que unha man sobre o papel, unha man sobre o territorio, executase o seu perfil, definise a súa figura. Ambos os dous, linguaxe e espazo, están máis alá de nós e habería que pensar se nós vivimos neles ou son eles os que viven en nós, sendo como somos linguaxe (tempo) e corpo (espazo).

O límite é, por tanto, quen funda o poema, quere dicir, a cidade. Fronte ao espazo sen fin (Cosmos) a muralla impón o seu Logos, como quen escribe unha letra nun papel en branco. E a muralla é roubo, latrocinio, propiedade, secuestro da palabra libre e do espazo sen lindes. A imaxe de Rómulo delineando co arado o perfil da cidade de Roma. A morte de Remo, o fratricidio, o crime entre irmáns. A sedentarización, a agricultura.

A cidade é, ademais, unha metáfora do corpo, na medida en que o corpo é o espazo en nós. Se a casa se constrúe sobre o corpo, un corpo imaxinario que cabe polas portas, debrúzase nas xanelas, habita en estancias, senta en mesas, dorme en camas, ese mesmo corpo trasládase fóra da casa e multiplícase con outros corpos para fundar a cidade. Se a casa e a palabra son singulares, o poema e a cidade son colectivos. De aí a polis da política e a cidade da cidadanía. Pero, do mesmo xeito que unha soa letra pon en funcionamento todos os recursos da linguaxe, unha simple pedra, un camiño, pon en funcionamento todos os recursos do espazo. A linguaxe, en definitiva, desvélase como sistema en ambos os dous casos (tempo e espazo: poema e cidade). E pretender que unha palabra viva fóra do entramado da linguaxe resulta tan arbitrario, tan imposíbel, como esas urbanizacións para ricos que pretenden ser unha illa nun territorio desolado, senda como son signo e síntoma dunha estrutura que as supera.

Se o límite concentra, propón un centro, establece o lugar en que todo se reúne, a cidade busca o centro. E o centro evapórase en canto altar: lugar alto (castros e castelos), lugar da elevación (igrexas, catedrais), das clases altas (bancos e comercios), da inspiración (bibliotecas e museos).

A cidade, o poema, debuxa así unha moral. O viaxeiro percibe que hai unha moral inscrita nos territorios, de casas ou palabras, polos que pasa. Un sistema e valores e un imaxinario. Porque unha cidade, como un poema, non é tanto o que somos como o que queremos ser.

Do mesmo xeito que, ao ler, vemos letras pero miramos significados, ficcións, espazos-tempos, personaxes, tamén ao coñecermos unha cidade vemos casas, prazas, rúas, pero miramos, máis alá, algo que se nos impón como imaxinario. Por iso deberíamos pensar nas cidades como entidades simhólico-imaxinarias. O técnico agrimensor (que mide, pesa, calcula … ) intervén sobre o real da cidade (a letra do poema) desde unha perspectiva inicialmente positivista, acaso sen se dar conta de que tamén hai algo intanxíbel no que fai: ese valor simbólico engadido (espirítual, estético … ) que contén todo espazo. E ese valor simbólico multiplica o valor real dos edificios, das prazas, das avenidas.

Quen escribe unha cidade, quen debuxa un poema, deixa unha marca indeleble do seu sistema de valores, das súas prioridades, das súas carencias. E a historia das cidades é, sobre todo, a historia deses valores: cárceres convertidos en museos, edificios derrubados, prados que se tornaron aparcamentos.

A cidade é, por tanto, ideoloxía, imaxinario social, algo intanxible que se corresponde (non sempre de xeito lineal e directo) co tanxible das pedras, dos semáforos, dos asfaltos. Por iso a cidade existe máis alá da súa representación. E por iso hai tantas cidades nunha mesma cidade.

Orientar o devir dunha cidade é, deste xeito, un complexo proceso cultural, de natureza ideolóxica. E velaí que a cidade presenta, aínda sen querelo, o seu verdadeiro rostro. Por aí van ficando as marcas das tristezas e dos gozos, dos triunfos e derrotas, de guerras e de paces, de amores e de martes. Na cidade vai escrito o que somos. Un longo poema no que cada letra foi calculada e debuxada a escala 1/50. Unha palabra cada casa, un verso cada rúa, unha estrofa cada barrio.

E se o poema precisa dunha voz, un autor (autoridade) que reúna imaxinariamente os diferentes tons, procurando unha harmonía, a cidade precisa igualmente dun ditado, dunha enunciación. Velaí, pois, o asunto. A enunciación da cidade, a narratoloxía do territorio. E velaí, pois, unha cidade: ficción e dicción. Ficción en tanto que conxunción de sistema diexético (espazo-tempo) e sistema actancial (os personaxes-edificios, os xéneros-barrios, os argumentos-avenidas). Dicción en tanto que enunciación (quen fala no poema-cidade) e discurso (o entramado morfolóxico-sintáctico). Porque toda cidade, como todo poema, significa. Pero hai poemas e poemas, e cidades e cidades. Desde o Cántico Espiritual de Venecia ou Siena aos ripios intragábeis do tixolo pontevedrés e siciliano. Desde o Shakespeare de Straford on Avon ou a Rosalía da aldea idílica a calquera versificador de aluminio e uralita.

E para construír o poema da cidade son precisos os poetas arquitectos. Sen poesía, a arquitectura convértese nunha insufríbel presenza do Real, o material circundante convertido en ameaza, moi lonxe dos praceres da cultura e do erotismo que estableceron os lindes da cidade, algo que ten lugar sobre todo na morte. E a cidade deixa entón de ser Logos para voltar a ser Cosmos. E de novo o home posmoderno rexeita a sedentarización e retoma o nomadismo, agora xa como fuxida, nun mundo de seres errantes, no dobre sentido da palabra errar (deambular e cometer un erro).